آیا به درد های مفصلی و استخوانی دچار شده اید؟
تابحال به پزشک و متخصص ارتوپدی مراجعه کرده اید؟
آیا درمورد علم ارتوپدی می دانید؟
اگر کودکتان از بدو تولد دچار مشکل اسکلتی در فرم وشکل اسکلت بدن و یا اختلال آن ها بود چه باید کرد؟
آیا پزشک ارتوپد می تواند تومورهای استخوانی را درمان کند؟
در چه مواقعی روش درمان جراحی است؟
ارتوپد به حل و درمان چه مشکلاتی میپردازد؟
در این مقاله سعی بر این داریم تا شما را با ارتوپدی آشنا کرده و به سوالاتی که ممکن است برای شما ایجاد شود پاسخ بدهیم.
حتما شما هم در طول زندگی خود بارها دچار دردهایی درنواحی گردن، کمر، دست ،پا ،زانو و....... شده اید. گاهی به علت وارد شدن ضربه به این نواحی احساس درد کرده اید و گاهی به دلایل متفاوت و خاص دیگر دچار درد در این نواحی شده اید. حتما پیش آمده که زمین بخورید و یا در تصادف و برخورد با یک شی دچار آسیب هایی از جمله شکستگی و در رفتگی در نواحی دست، پا، زانو، کتف، شانه و... بشوید. همه ما درهنگام کودکی بارها زمین خورده ایم و صدمات زیادی دیده ایم. در اینجا شما را با علمی آشنا می کنیم که در مواقع بروز مشکلات این چنینی و احساس درد و یا اختلال در نواحی اسکلتی بدن به بهبود ما کمک می کند.
ارتوپدی چیست؟(Orthopedics)
شاخه ای از علوم جراحی که در حیطه سیستم حرکتی بدن فعالیت می کند، ارتوپدی نام دارد. همانطور که مشخص است، سیستم حرکتی بدن شامل استخوان ها، مفاصل، عضلات و دیگر بافت هایی می باشد که در اندام حرکتی وجود دارند.
ارتوپدی تخصص پزشکی مربوط به تشخیص، درمان، توانبخشی و پیشگیری از صدمات و بیماری های سیستم عضلانی اسکلتی بدن است که شامل استخوان ها، مفاصل، رباط ها، تاندون ها و عضلات و اعصاب می باشد و به فرد، اجازه تحرک و فعالیت می دهد. این رشته پزشکی مرتبط با درمان شکستگی های استخوان ها، ناهنجاری های مادرزادی، پیشگیری و درمان بیماری های مزمن و همچنین آسیب های اسکلتی و عضلانی بدن می باشد.
ریشه ارتوپدی چیست؟
این کلمه ریشه ی یونانی دارد و اولین بار در قرن هجدهم میلادی توسط متخصص اطفال فرانسوی به نام نیکولاس آندری و از ادغام دو لغت یونانی ارتو orthos به معنی صاف و مستقیم و پدی paideion به معنی کودک و بچه شکل گرفت.
کسانی که در ابتدا در این حوزه درمانی فعالیت می کردند، کارشان صاف کردن اندام بچه هایی بود که ستون فقرات و دست وپا کج داشتند به همین دلیل در نام گذاری ارتوپدی از ترکیب این دوکلمه استفاده شده است.
زیر شاخه های اصلی ارتوپدی
از جمله زیر شاخه های ارتوپدی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- جراحی دست
- جراحی شانه و آرنج
- جراحی ستون مهره
- جراحی لگن و مفصل ران
- جراحی زانو
- جراحی پا
- جراحی ارتوپدی اطفال
- جراحی تومورهای سیستم حرکتی
- جراحی تروما وآسیب های اسکلتی
- جراحی آسیب های ورزشی
در بعضی از این زیر شاخه ها و در بعضی از کشورها دوره های تخصصی چند ماهه تا یک ساله ای وجود دارد که به آنها فلوشیپ Fellowship میگویند.
فلوشیپ ارتوپدی چیست؟
پزشکان ارتوپدی، مجازند انواع آسیب های اسکلتی عضلانی را درمان کنند، اما مانند دیگر رشته های پزشکی در این رشته نیز می توانند، بر روی قسمت های خاص که شامل، پا، زانو، شانه، ستون فقرات و .... تخصصی تر عمل نموده و به عبارتی فلوشیپ یا فوق تخصص آن ناحیه را داشته باشد. فلوشیپ، مهارت های علمی و تجربی فارغ التحصیلان پزشکی را در یک زمینه خاص افزایش می دهد.
متخصصان ارتوپدی بعد از گذراندن دوره های فلوشیپ، تنها با بخش های خاصی از بدن کار می کنند. مثلا: فلوشیپ زانو فقط درمورد بیماری ها و آسیب های مربوط به زانو، تعویض مفصل زانو و یا آرتروسکوپی زانو و تمامی مواردی که مربوط به مشکلات زانو است، فعالیت می کنند.
پس درمی یابیم که تخصص و مهارت علمی و تجربی بر روی یک ناحیه خاص به صورت فوق تخصصی و برطرف کردن مشکلات مربوط به آن را فلوشیپ می نامند.
ارتوپدی اطفال
ارتوپدی اطفال، شاخه ای از ارتوپدی است که مربوط به مراقبت از کودکان دارای نقص ستون فقرات و یا اندام های زیرین می باشد و به درمان کودکان مبتلا به مشکلات استخوان ها و عضلات می پردازد.
هدف از ارتوپدی چیست؟
باید گفت هدف و وظیفه اصلی و مهم ارتوپدی، ارتقاء رشد سیستم عضلانی اسکلتی و همچنین درمان تغییرات دژنراتیو می باشد. متخصص ارتوپدی به مسائل مربوط به سیستم عضلانی اسکلتی بدن که شامل موارد زیر می شوند، می پردازد.
- تشخیص آسیب و یا اختلال ایجاد شده در اسکلت بدن
- درمان با اسفاده از داروها، تمرینات، جراحی سایر و سایر برنامه های درمانی
- پیشگیری با ارائه برنامه های اطلاعاتی و درمان برای جلوگیری از آسیب ها و تاخیردر پیشرفت بیماری.
- تمرینات توانبخشی یا درمان فیزیکی برای بهبود حرکت قدرت یا عملکرد
- درمان بیماری های مادرزادی
بیماری های رایجی که توسط پزشک متخصص ارتوپدی درمان می شوند :
- آرتریت
- نکروز استخوان
- پارگی رباط
- سیاتیک
- کمر درد
- اسکولیز
- پارگی تاندون ها
- عفونت مفاصل
- رگ به رگ شدن
- و همچنین اختلالاتی مانند کجی پا، تومورهای استخوان، انقباض شانه نیز توسط پزشک متخصص ارتوپد درمان می شود.
روند درمان توسط ارتوپدی چیست؟
بسیاری از دردهایی که در دست و پا احساس می شوند، به علت وجود مشکلاتی در بافت های غیر استخوانی اندام ها می باشند. به عنوان مثال یکی از علت های احساس درد در اندام ها، تاندون ها می باشند. تاندون ها طناب های بافتی هستند که بین عضلات و استخوان ها قرار گرفته و به آن ها را یکدیگر متصل می کنند. تاندون ها در حین ورزش و یا فعالیت های روزانه می توانند کشیده شوند و این کشیدگی باعث ایجاد درد و التهاب می شود.
عصب های دست و پا می توانند منشا درد باشند. این اعصاب می توانند بر اثر فشار، کشیده و تحریک شده و باعث ایجاد درد شوند.
همچنین عضلاتی که در دست و پا و کمر وجود دارند، می توانند منشا درد باشند. این عضلات در هنگام ورزش یا کارهایی که تاحدودی برای ما سنگین اند، می توانند کشیده شوند و این کشیدگی موجب اسپاسم و درد می شود. اگرکشیدگی ها شدید باشند، منجر به پارگی عضلات می شوند و از طرف دیگر، ضعف عضلات هم می تواند موجب بروز درد شود.
هنگامی که عضلات قدرت کافی و لازم برای نگه داشتن مفاصل و استخوان ها در وضعیت مناسب را نداشته باشند، فشار زیادی به آنها وارد شده و موجب احساس درد می شوند.
در نتیجه در می یابیم که علت های زیادی می تواند باعث ایجاد و بروز دردهای دست و پا باشد.تمامی این عوامل را متخصص ارتوپد بررسی می کند و سپس علت درد را پیدا کرده و درمان را شروع می کند.
توجه داشته باشید، درمان تمامی این مشکلات و امراض عمل جراحی نیست و اتفاقا درمان غالب برای دردهای دست و پا وکمر با عمل جراحی همراه نخواهد بود. تعداد کم و معدودی از مشکلات استخوان، مفصل، تاندون ها یا اعصاب اندام ها نیاز به عمل جراحی دارد.
نتیجه میگیریم، متخصص ارتوپد تنها یک جراح نیست و دامنه فعالیت او بسیار گسترده بوده و مشکلات دست، پا، کمر و گردن را نیز در برمی گیرد.
روش های درمان ارتوپدی
دو روش درمان در ارتوپدی وجود دارد
-
محافظ کارانه
این روش از درمان ارتوپدی شامل برنامه های کاربردی و فیزیکی می باشد. در برخی از موارد، درمان با نور لیزر که از طریق بخش های دردناک جریان پیدا می کند تا گردش خون و مواد مغذی را در مناطق مربوطه فعال سازد، صورت می گیرد. گاهی نیز با تزریق کنترل شده توسط ct و برای تحریک ریشه عصب و کاهش درد با تزریق بر روی ستون فقرات انجام می شود. شوک درمانی، احیاپزشکی، درمان درد، Spinerliner و کایروپراکتیک، طیف گسترده ای از روش های محافظه کارانه می باشند. -
جراحی
اگر متخصص ارتوپدی تشخیص بدهد که برای درمان درد و مشکل بیمار، درمان محافظه کارانه کافی نیست، از جراحی استفاده می کند. اغلب بیماری و درد های شانه، مفصل آرنج، مچ پا، لگن و زانو با چنین درمان هایی به طور قابل توجهی کاهش یافته و باعث بهبود کیفیت زندگی و فعالیت های بیمار می شود.
جراح ارتوپد چه وظیفه ای دارد؟
جراحان ارتوپد حداقل دوره ی 12 ساله تحصیلی خود را تکمیل کرده و آموزش گسترده ای در تشخیص و درمان آسیب ها و انواع بیماری های سیستم اسکلتی عضلانی را گذرانده اند. هدف و وظیفه آن ها، درمان اختلالات و مشکلات مختلف در دستگاه اسکلتی و حرکتی می باشد و همچنین با مشکلاتی که روی سیستم اسکلتی تاثیر گذارند، مقابله می کنند.
چه آسیب هایی با جراحی درمان می شوند؟
ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که برای درمان چه آسیب هایی جراحی صورت می گیرد؟
- جراحات پا : متتارسالژی، والگوس پنجه پا و پای صاف
- آسیب های دست از جمله گرفتگی عضلات دست، استئوآرتریت انگشت شصت
- آسیب های زانو : مینیسک، لیگامان یا استئوآتریت
- آسیب های شانه
- آسیب های مفاصل ران : استئوآرتریت مفصل ران
- و انواع آسیب های جراحت
انواع عمل های جراحی ارتوپدی
همانطور قبل تر گفته شد یکی از روش های درمان که متخصصص ارتوپد در صورت لزوم از آن استفاده می کند، جراحی است. جراحی ارتوپد انواع متخلفی دارد که در این بخش به رایج ترین آن ها اشاره می کنیم. :
- جا اندازی و فیکس کردن شکستگی ها با استفاده از پلاتین
- جایگزین مفصل: ( در این روش پزشک، مفصلی که مختل وخراب شده و دیگر امیدی به
ادامه کار آن نیست را از بدن خارج کرده و به جای آن یک مفصل مصنوعی می گذارد. - .آرتروسکوپی مفاصل: (در این جراحی از طریق سوراخ ریزی که روی مفصل ایجاد می کند، لوله هایی را به درون مفصل فرستاده و از طریق آن ها، درون مفصل را می بیند.
- استئوتومی استخوان ها و تصحیح تغییر شکل آنها: (با این جراحی تغییر شکل استخوان ها
را اصلاح کرده و در ظاهر اندام و کارکرد آن ها تغییراتی را به وجود می آورد. - پیوند استخوان: (از این روش جراحی بیشتر به منظور جوش خوردن شکستگی ها و پر کردن جای خالی ایجاد شده در سایر استخوان ها استفاده می شود.)
- ترمیم عصب های اسیب دیده
- ترمیم یا جابجا کردن تاندون ها (این جراحی به منظور بدست آوردن حرکاتی است که بیمار تا کنکون قادر به انجام آن نبوده است.
هزینه جراحی ها
از بین جراحی های ارتوپدی، جراحی تعویض مفصل لگن و ران در همه دنیا یکی از پیچیده ترین و گران ترین جراحی هاست. لازم است بدانید که هزینه جراحی های ارتوپدی به نوع جراحی، پزشک،
بیمارستان، مدت زمان بستری بودن و بیمه بستگی دارد. گاهی مواقع برخی از بیمه ها هزینهی جراحی را تقبل نمی کنند و گاهی نصف هزینه را بیمه می دهد. پس باید توجه کنید درچه بیمارستانی این جراحی را انجام می دهید و آیا بیمه شما را قبول می کنند یا نه؟
توصیه مهم ما به شما این است که هزینه جراحی را ملاک اصلی خود قرار ندهید و بیش از هر چیزی سلامتی خود را اولیت قرار داده و درانتخاب پزشک متخصص ماهر و بیمارستان خوب و مجهز دقت کافی را داشته باشید. نگران نباشید بهترین متخصص ارتوپدی ما بهترین درمان را به شما پیشنهاد داده و بهبودی شما را تضمین می کند.
ارتوپدی فنی چیست؟
یکی از زیرمجموعه های وابسته به پزشکی، ارتوپدی فنی است که هدف آن تولید ارتوز و پروتز و همچنین آموزش دادن به بیمار برای استفاده از آن ها است. به کسانی که در این رشته فعالیت می کنند، اگر ارتوز تولید کنند ارتوتیست و در صورتیکه پروتز یا اندام مصنوعی بسازند، پروستتیست می نامند. گاهی امکان دارد که یک نفر در هر دو رشته فعالیت داشته باشد. پروتز ها اندام های مصنوعی هستند که برای بیمار ساخته شده و جایگزین اندام طبیعی از دست رفته می شوند. بیماران به دلایل متفاوتی ممکن است یک اندام یا قسمتی از آن را نداشته باشند. ممکن است یک نوزاد از لحظه تولد فاقد قسمتی از اندام باشد و یا یکی از اندام های او غیر کارا و یا بد شکل باشد. دراین صورت، پزشک برای بهتر شدن شکل یا کارآیی آن اندام مجبور به قطع قسمتی از آن و جایگزینی مصنوعی برای قسمت قطع شده است. افراد در طول زندگی خود به دلایل مختلف دچار ضرب دیدگی می شوند و ممکن است به علت وارد شدن ضربه به اندام ها و یا سوختگی، سرمازدگی و دیگر حوادث دچار آسیب های شدیدی شوند که در پی آن مجبور به قطع عضو شوند. گاهی اوقات هم ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت موجب از دست رفتن قسمتی از اندام می شود. تمام این بیماران به اندام مصنوعی نیاز دارند تا علاوه بر داشتن شکل و ظاهر بهتر در اندام خود، عملکرد و کارایی بهتری نیز داشته باشند. یک فعال ارتوپدی فنی، متناسب با سایر قسمت های بدن بیمار، آن را برای بیمار آماده می کند. وسایلی به نام ارتوز یا بریس ها در کنار اندام قرار گرفته و حرکات آن را در جهات خاص، محدود و یا کنترل می کنند. ممکن است بیماران به دلایل متفاوتی نیاز به ارتوز داشته باشند. بیمارانی از ارتوز استفاده می کنند که به علت مشکلات مادرزادی، نمی توانند کنترل مناسبی روی حرکات مفاصل خود داشته باشند. بعد از تصادفات و یا دیگر ضربات به اندام ها و یا ممکن است بعد از اعمال جراحی، بیماران تا مدتی نیاز به استفاده از بریس یا ارتوز داشته باشند.
ارتروز ممکن است از قبل آماده شده باشد و یا توسط ارتوپدی فنی ساخته شود. اگر بیمار از یک آرتوز از قبل آماده شده استفاده کند، ارتوپدی فنی می‌تواند طرز استفاده درست از آن را به بیمار آموزش بدهد و در صورت لزوم تغییرات در آن را ایجاد کند. گاهی لازم است آرتوز متناسب با اندام بیمار ساخته شود. کسانی که در زمینه ارتوپدی فنی فعالیت می‌کنند، گاهی تکنسین بوده و گاهی ممکن است مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد و ... داشته باشند.
تمامی این مقاطع در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر تدریس می شود. کسی که در این رشته فعالیت می کند، باید از دانش بالایی در زمینه آناتومی بدن انسان و بیماری های سیستم حرکتی برخوردار باشد. این افراد دارای مهارت بالا در زمینه های فنی و مکانیک بوده و علم استفاده از مواد را نیز دارند.
