تعویض مفصل زانو | مزایا، مراحل، انواع، هزینه، تمرینات ورزشی و سوالات متداول

جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟

جراحی تعویض مفصل زانو جراحی است که برای بهبود عملکرد زانو ها و همچنین کاهش درد انجام می شود. در اصطلاح پزشکی به این جراحی آرتروپلاستی زانو نیز می گویند. در این عمل جراحی پزشک مفصل آسیب دیده بیمار را تخلیه کرده و برای او یک مفصل جدید جایگذاری می کند. قطعاتی که در داخل این زانوی مصنوعی به کار برده می شود از فلز و پلاستیک می باشد.

چه افرادی نیاز به تعویض جراحی مفصل زانو دارند؟

امکان دارد آسیب های زانو به حدی باشند که تمام مفصل ها تخریب شده و بیمار دردهای شدیدی را تحمل کند. در این گونه مواقع فرد به راحتی نمی تواند فعالیت های ساده روزانه خود را انجام دهد و یا این که در روز تعداد زیادی دارو و قرص مصرف می کند و همچنین برای راه رفتن مجبور است از عصا و یا واکر استفاده کند. هنگامی که تمام این موارد ذکر شده نتوانند از مشکلات بیمار کم کنند، در آخرین مرحله مجبور به تعویض مفصل زانو می شوند. هنگامی که بیمار مفصل زانوی خود را تعویض می کند، می‌ تواند درد خود را تسکین دهد و فعالیت های روزانه خود را از سر بگیرد.

هزینه جراحی تعویض مفصل زانو

هزینه های تعویض مفصل زانو به چند عامل بستگی دارد از جمله تجهیزاتی که در حین عمل مورد مصرف قرار می‌ گیرند، مقدار خدماتی که در اتاق عمل به بیمار ارائه می ‌شود، تعداد روزی که بیمار در بیمارستان بستری می شود و نیز تعداد آزمایشات مورد نیاز قبل از عمل، داروها، خدمات پاراکلینیکی که شامل ویزیت پزشک، مشاوره، تصویربرداری بسته و ... می باشد. هزینه عمل هر بیمار متفاوت است و به طور قطعی نمی توان قیمت دقیق هزینه عمل جراحی را تعیین نمود، ولی لازم است که بدانید، افرادی که دارای بیمه تکمیلی سقف نامحدود هستند، بیمه تمام هزینه های عمل جراحی آن ها را متقبل می شود. ولی اگر به طور مثال سقف بیمه بیمار بیست میلیون تومان باشد، بیمار باید در کل ۵ میلیون بپردازد و باقیمانده آن را بیمه پرداخت می کند. به همین صورت با سقف های بیمه متعدد هزینه پرداخت تعویض مفصل متغیر می باشد. افرادی که بیمه تکمیلی ندارند می توانند با بیمه سلامت و یا تامین اجتماعی و یا ... به بیمارستان های دولتی مراجعه کنند و شرایط و تمام هزینه ها را سوال کنند.

علل تعویض جراحی مفصل زانو

یکی از مهمترین علت هایی که بیمار برای تعویض مفصل زانو اقدام می کند، کم شدن دامنه حرکتی، درد شدید و خشکی مفاصل زانو می باشد. این گونه علائم به خاطر داشتن بعضی از بیماری های مفصل زانو است که منجر به تعویض مفصل زانو می شود. ما در زیر برای شما چند نوع از این بیماری ها را شرح می دهیم:

1. آرتریت روماتوئید

   قسمت انتهایی استخوان ها با یک لایه غضروف احاطه شده است که این لایه غضروفی باعت می‌ شود استخوان ها‌ به راحتی بر روی یکدیگر حرکت کنند. محل تلاقی دو استخوان را مفصل می گویند. این مفصل ها توسط کپسولی احاطه شده اند که از مفاصل محافظت می کنند و این کپسول ها از بافتی به نام سینوویوم تشکیل شده اند‌ که این بافت مایع سینوویال را ترشح می کند. هنگامی که این مفاصل دچار التهاب می‌ شوند، حالت نرمال و طبیعی خود را از دست داده و به مرور زمان ضخیم و متورم می شوند. با پیشرفت کردن آرتریت روماتوئید، سینوویوم ملتهب شده به سمت غضروف و استخوان ها حرکت کرده و آن ها را کاملاً از بین می برد. هنگامی که این اتفاق رخ می‌ دهد، تاندون ها و عضلات کناری استخوان ها به تدریج فرسوده شده و دیگر نمی توانند توان حرکتی قبلی خود را داشته باشند. این بیماری در بین تمام گروه های سنی دیده شده است، ولی مانند بیماری های روماتیسمی دیگر این گونه بیماری ها در زنان سه برابر بیشتر از مردان مشاهده شده است.

2. آرتروز یا استئوآرتریت زانو

   در این نوع بیماری غضروف ها با گذشت زمان تخریب شده و استخوان ها بر روی یکدیگر ساییده می شوند که این منجر به فرسایش استخوان ها می شود و در نتیجه فرد دامنه حرکتی خود را کاملا از دست می‌ دهد. این گونه بیماری ها معمولاً در افرادی که دارای سن بالایی هستند بیشتر بروز می کند.

3. ضربه مستقیم به زانو

   گاهی امکان دارد فرد دچار یک ضربه مستقیم به زانو شود که منجر به شکستگی و آسیب شدید زانو می شود. وقتی که زانو در هنگام ترمیم جوش نخورد، آسیب شدیدی به لیگامان های زانو وارد می شود. این گونه اتفاق ها باعث می شود غضروف مفصل به مرور زمان دچار درد، محدودیت و فرسایش شود.

مزایای جراحی تعویض مفصل زانو

بیمارانی که جراحی تعویض مفصل زانو را انجام می دهند، می توانند از مزایای زیر بهره مند شوند:

1. تسکین و التیام درد

   وقتی که بیمار عمل جراحی تعویض مفصل زانو را انجام می دهد، متخصص ارتوپدی تمام سطح آسیب دیده مفصل بیمار را خارج کرده و به جای آن از مفصل مصنوعی استفاده می کند. با این عمل بیمار می ‌تواند از تمام دردها و ناراحتی ها خلاص شود، زیرا تمام عوامل درد کاملاً از بین می روند.

2. بهبود عملکرد مفصل

   بسیاری از بیماران پس از انجام عمل تعویض مفصل قادر هستند به راحتی حرکت کرده و به فعالیت های روزانه خود بازگردند. جالب است که بدانید در بعضی از موارد،‌ این افراد توانسته اند‌ ورزش هایی مانند دوچرخه سواری و گلف را انجام دهند، ولی در کل باید بگوییم هیچ تضمینی برای این که تمام افراد بتوانند چنین نتیجه ای را بدست آورند وجود ندارد.

مراحل جراحی تعویض مفصل زانو

مراحل تعویض مفصل زانو با کمک متخصص ارتوپدی به این طریق انجام می‌ شود که پزشک با تجهیزات مخصوص یک برش ۲۵_۱۵ سانتیمتری را در جلوی زانوی بیمار ایجاد می کند تا با این روش بتواند به کاسه زانو دسترسی پیدا کند. پس از باز کردن زانو، جراح کاسه زانو را خارج کرده و تمام استخوان ها را اندازه گیری می نماید و در مرحله بعد پروتز مصنوعی را جایگزین اجزای تخلیه شده می کند. این پروتز های مصنوعی از جنس پلاستیک، آلیاژهای فلزی و یا پلی مراز می باشند. انتخاب جنس پروتز ها با جراح ارتوپد می باشد که نسبت به سایز زانو، شکل زانو، سن بیمار، وضعیت کلی جسمانی و مقدار فعالیتی که در روز انجام می دهد، انتخاب می شود. جراح متخصص برای این که بتواند مفصل مصنوعی را به استخوان ران متصل کند از پودر استخوانی استفاده می کند. بعد از آن غضروف ها و استخوان هایی که در بالای ساق پا قرار دارند را جدا می کند تا بتواند به استخوان ها شکل دهد، به طوری که اجزای پروتز بتوانند در میان این استخوان ها به صورت صحیح جایگزین شوند و قسمت پایینی ساق پا که به آن سینی گفته می شود، به ساق پا متصل شده و آن را نیز با پودر استخوان در جای خود ثابت نگه می دارند. در مرحله آخر برای این که از عملکرد صحیح پروتز اطمینان کامل پیدا کنند، زانو را خم و انعطاف پذیر ‌کرده و اندازه، تراز و موقعیت مناسب آن را کاملاً بررسی می کنند. این عمل جراحی به طور معمول ۱۲۰ دقیقه طول می کشد.

انواع جراحی تعویض مفصل زانو

چند نوع جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی وجود دارد که ما در زیر به آن ها اشاره می کنیم:

1. برداشتن سطوح مفصلی

   در این نوع عمل جراحی پزشک متخصص استخوان های سطح مفصل را بر می دارد، این عمل باعث می شود که فاصله ای بین دو سطح مفصلی به وجود آید. بدن به مرور زمان می‌ تواند این قسمت را با بافت اسکار پوشش دهد. بدن انسان می تواند هنگامی که دچار آسیب دیدگی می شود، بافتی بسازد تا بتواند جاهای خالی را پر کرده و بافت های پاره شده را دوباره با هم پیوند دهد. به طور مثال بعد از این که زخمی ایجاد شد، بدن برای ترمیم، گوشت اضافه و یا پوست بر روی زخم ایجاد می کند. این یک نوع بافت اسکار محسوب می شود. همین روند بهبود نیز باعث می‌ شود تا مفاصل دوباره ترمیم شوند. لازم به ذکر است که بدانید شما با کمک این عمل جراحی می توانید دامنه حرکتی خود را اصلاح کنید و همچنین دردهای خود را تسکین دهید، ولی در این عمل مفاصل ناپایدار می شوند.

2. بازسازی با جایگذاری

   در عمل بازسازی، پزشک متخصص سطوح مفصلی آسیب دیده‌ را برداشته و فضای خالی آن را با یک بافت پر می کند. این عمل باعث می شود تا بین استخوان های مفصل یک فاصله کوچک ایجاد شود و این مفاصل بتوانند به راحتی و بدون درد، در برابر یکدیگر دوباره حرکت طبیعی داشته باشند.

3. آرتروپلاستی با پروتز

   در آرتروپلاستی یا تعویض مفصل، جراح تمام سطوح مفصلی داخل زانو را تخلیه کرده و جای آن را با یک مفصل مصنوعی که جنس آن ممکن است فلزی، سرامیکی یا پلاستیکی باشد، پر می کند. این نوع عمل یکی از شایع ترین نوع عمل مفصل زانو می باشد. عمل پروتز را بیشتر در مفصل زانو و ران مورد استفاده قرار می‌ دهند. این نوع مفصل های مصنوعی می توانند با یک سطح مفصلی یا هر دو سطح مفصلی جایگزین شوند. به طور مثال امکان دارد سر استخوان ران دچار آسیب شده باشد، ولی بقیه قسمت های استخوان های دیگر سالم باشند. بنابراین می‌ توان فقط قسمت سر استخوان ران را با یک سر فلزی، جایگزین کرد. به این ترتیب به این عمل جراحی، همی آرتروپلاستی یا تعویض نیمه می گویند.

اقدامات قبل از عمل جراحی تعویض مفصل زانو

افرادی که قصد دارند عمل جراحی تعویض مفصل را انجام دهند، باید پزشک آن ها را مورد معاینه کامل قرار دهد تا بتواند از حالت های فیزیکی مانند: حرکت استحکام و میزان استقامت ماهیچه ها اطلاعات کامل را کسب کند. بعضی از افراد امکان دارد از بیماری های قلبی رنج ببرند. این افراد قبل از جراحی باید با یک متخصص قلب مشورت داشته باشند. علاوه بر مواردی که ذکر شد، پزشک اطلاعاتی دیگری مانند موارد زیر را قبل از عمل جراحی مفصل زانوی شما چک می کند و بعد از آن اقدام به عمل جراحی می کند:

1. آزمایشات

   پزشک متخصص انجام آزمایش هایی مانند: ادرار، نوار قلب، آزمایش خون، عکس برداری ام آر آی و اشعه ایکس را به شما توصیه می کند.

2. مصرف دارو

   قبل از عمل جراحی شما باید جراح متخصص خود را نسبت به داروهای مصرفی روزانه خود مطلع سازید. پزشک به شما می گوید که قبل از عمل چه داروهایی را نباید مصرف کنید.

3. ارزیابی مجاری ادراری

   امکان دارد بعضی از افراد سابقه عفونت های ادراری داشته باشند، در این گونه موارد باید مورد ارزیابی قرار بگیرند و همچنین افراد مسنی که مبتلا به پروستات هستند، باید قبل از عمل جراحی مورد بررسی قرار بگیرند.

4. بستری و بیهوشی

   بیماران باید قبل از عمل جراحی بستری شوند. بعد از آن وضعیت بیمار توسط تیم متخصص بیهوشی مورد ارزیابی قرار می گیرد. در بیشتر مواقع بیماران را بیهوشی عمومی یعنی به خواب رفتن کامل انجام می دهند و امکان دارد برای برخی دیگر از بیماران بنا به دلایلی بیهوشی ستون مهره ها، اپیدورال یا بیهوشی سیستم عصبی انجام دهند. در این گونه بیهوشی بیمار بیدار است ولی از قسمت کمر به پایین بی حس می شود.

تمرینات ورزشی بعد از عمل جراحی

بعد از عمل جراحی پزشک به بیمار حرکت های اصلاحی را آموزش داده و همچنین تمام مراحل انجام تمرینات ورزشی را به صورت پرینت شده روی یک برگه در اختیار بیمار قرار می‌ دهد تا در دوره نقاهت خود در منزل این حرکات اصلاحی را انجام دهد. بیماران می توانند به کمک تصاویری که در این برگه نشان داده شده و همچنین توضیحات آن در مورد انجام این حرکات ورزشی اطلاعات کسب کنند. در بعضی از مواقع نیز ممکن است پزشک به شما توصیه کند با کمک یک متخصص توان بخش یا فیزیوتراپیست، شیوه صحیح این تمرینات را آموزش ببینید. این نکته بسیار مهم است که بدانید باید نسبت به انجام این تمرینات متعهد باشید و هر روز خود را موظف کنید، این تمرینات را انجام دهید. این تمرین ها باید به گونه ای انجام پذیرد تا بیمار دچار درد یا تورم بیشتر نشود. بیماران باید این را به خاطر بسپارند بهبودی آن ها یک امر تدریجی و زمان بر می باشد‌ و به هیچ عنوان نباید بیش از حد عضلات خود را تحت فشار قرار دهند، زیرا این کار باعث آسیب بیشتر آن ها می شود.
تمرین هایی که معمولاً بیماران باید در منزل انجام دهند عبارتند از:

1. خم کردن زانو در حالت ایستاده
2. خم کردن زانو با کمک نیروی دست
3. تمرینات تقویتی زانو با نیروی مقاومتی (این نوع تمرینات با کش انجام می شود)
4. تمرین با دوچرخه ثابت

مراقبت های بعد از جراحی تعویض مفصل زانو

بعد از انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو، بیمار باید چند روزی را در بیمارستان سپری کند تا پزشک بتواند او را تحت نظر داشته باشد. در این دوران بیمار باید پای خود را به آرامی حرکت دهد تا جریان خون به سمت عضلات هدایت شود، زیرا افزایش جریان خون کمک می کند ورم زانو از بین برود و همچنین از تشکیل شدن لخته خون در زانو جلوگیری کند. پزشک برای این که خون بیمار رقیق شود، داروهای رقیق کننده خون را تجویز می کند و همچنین از بیمار می خواهد از زانوبند و چکمه های کمپرسی برای کاهش درد استفاده کند. فرد در دوران قبل و بعد از عمل جراحی بیمار باید یک رژیم غذایی مخصوص را اجرا کند و همچنین پزشک برای تقویت عضلات بیمار چند جلسه فیزیوتراپی را پیشنهاد می‌ کند. هنگامی که بیمار از بیمارستان ترخیص شد، باید موارد زیر را در خانه رعایت کند:

1. هنگام راه رفتن، از نرده ها و راه پله های مطمئن استفاده کند
2. پرهیز از بالا رفتن پله ها
3. نصب کردن دستگیره های محافظتی در دستشویی و حمام

بعد از ترخیص شدن از بیمارستان بیمار می تواند زانوهای خود را ۱۰ تا ۸۰ درجه حرکت دهد، ولی با گذشت ۱۲ هفته از صفر به 110 تغییر می کند. بعد از گذشت شش تا یک سال درد های شدید زانو به مرور زمان تسکین پیدا می کند. بیمار باید در طی این مدت تمام نکات ایمنی که پزشک به او گوشزد کرده است را رعایت کند و از ورزش ها و کارهای فیزیکی شدید جداً خودداری نماید.

عوارض جراحی تعویض مفصل زانو

هر عملی که انجام می شود، دارای یک سری مزایا و عوارض می باشد. بیشترین عوارضی که امکان دارد پس از تعویض مفصل با آن روبه رو‌ شوید عبارتند از:

1. دررفتگی کامل یا جزئی زانوی جدید
2. شکستگی مفصل زانوی تعویض شده با افتادن از ارتفاع یا تصادف
3. درد ناشی از لغزش و سایش مفصل جدید
4. عفونت مفصل
5. شل شدن اجزای پروتز
6. ایجاد لخته خون در رگ در قسمت بالا یا پایین زانو
7. از جا درآمدن مفصل تعویضی و آسیب رساندن به ماهیچه ها، رگ ها و عصب ها
8. سکته مغزی

سوالات متداول تعویض مفصل زانو

1. علت درد بعد از تعویض مفصل زانو چیست؟

   دلایلی که باعث می شود، درد بعد از تعویض مفصل زانو به وجود بیاید عبارتند از:
   1. آسیب رسیدن به ساختار های اطراف پروتز مانند عصب و تاندون ها
   2. اگر فقط درد در قسمت مفصل زانوی آسیب دیده باشد و در کل پا احساس نشود، امکان دارد عروق ترومبوز مسدود شده باشد.
   3. همان طور که در بالا ذکر کردیم هنگامی که استخوان ها به پروتزها متصل می شوند، امکان دارد شکستگی هایی در استخوان ران رخ دهد که در حین انجام عملیات پزشک جراح مشاهده نکند. افرادی که دارای سن بالا می باشند، در بیشتر مواقع پوکی استخوان دارند که ممکن است بعد از عمل پروتز دچار شکستگی های اطراف پروتز شوند.
   4. هنگامی که بر روی مفصل زانو بعد از جراحی فشار بیش از حدی وارد شود و یا این که مفاصل تعویض شده عفونت کنند، این گونه درد ها را به وجود می آورند.
   لازم به ذکر است که بدانید اگر بیماران پس از تعویض مفصل زانو دچار قرمزی، تورم یا گرمای شدید در زانو شدند، این را باید به عنوان یک علامت هشدار در نظر بگیرند و گاهی ممکن است بیمار دچار ترشح شدید و یا تب ناگهانی شود که در این گونه مواقع حتماً باید به پزشک مراجعه کنند.

2. برای درمان درد پس از تعویض مفصل زانو چه کاری باید انجام دهیم؟

   بعد از انجام آرتروپلاستی زانو بیماران باید برنامه های‌ فیزیوتراپی، دارویی و تغییر عادت های رفتاری را انجام دهند. بیماران می توانند با رعایت نکات زیر درد هایشان را تسکین دهند.
   1. یکی از راه های درمان درد فیزیوتراپی می باشد.
   2. بیماران می توانند با طب سوزنی دردهای زانوی خود را کاهش دهند.
   3. بیماران باید از عوامل استرس زا دوری کنند.
   4. در مراحل اولیه درمان بهتر است با یک روان درمان مشورت داشته باشند تا بتوانند این دوران طولانی را به راحتی سپری کنند.
   5. افراد برای کاهش دردهایشان، داروهای ضد دردی که پزشک به آن ها توصیه کرده حتماً سر ساعت مقرر مورد استفاده قرار دهند. این داروها عبارتند از: دیکلوفناک، ایبوپروفن، ناپروکسن