ارتوپدی فنی

تا به حال به تجهیزات ارتوپدی و یا پروتز ها و حتی عضو های مصنوعی دقت کرده اید؟ در رابطه با ارتوپد فنی چه می دانید؟ همانطور که ارتوپدی به درمان عوارض اسکلتی و عضلانی بدن می پردازد، بخشی از درمان های ارتوپدی توسط ابزار و تجهیزات ارتوپدی انجام می گیرد. در این مقاله شما را با ارتوپد فنی و کابردهای آن و همچنین انواع ابزارها و تجهیزات ارتوپدی آشنا خواهیم کرد.

ارتوپدی فنی چیست؟

ارتوپدی فنی زیرمجموعه از ارتوپدی و رشته های وابسته به علم پزشکی می باشد که به بخش فنی و تجهیزات مرتبط با ارگونومی بدن اختصاص دارد. این شاخه در راستای تولید ارتز و پروتز های متنوع فعالیت کرده و افراد متخصص و فعال در این شاخه به تولید پروتز، اندام مصنوعی و همچنین دیگر تجهیزات حفاظتی از جمله: باندهای آماده و جوراب های فشرده، بریس، ابزارهای کمکی و... می پردازند. گروهی از این افراد تولید کننده ارتز بوده و به آنها ارتوتیست می گویند و گروه دیگر تولید کننده پروتز بوده و پراستتیت نامیده می شوند. البته ممکن است یک فرد در هر دو گروه فعالیت کند و این مسئله محدودیت خاصی به دنبال ندارد. مهم ترین موضوع در این بخش این است که فعالان ارتوپدی فنی باید متناسب با اندام بیماران و به طور ویژه پروتز و یا اترز تولید کنند. ارتوپدی فنی و متخصصین فعال در این رشته در زمینه های مختلف و با استفاده از ابزار و تجهیزات مختلف از جمله پروتزها، اتزر ها و سایر تجهیزات فنی و درمانی موثر و مفید بوده و کاربردهای متفاوتی دارند. این کاربردها عبارتند از:

1. ساخت وسایل و اندام های مصنوعی برای نواحی فوقانی و تحتانی از جمله پای مصنوعی، دست مصنوعی و...
2. ساخت ارتزهای ویژه و فردی و سیستم های موقعیت یابی
3. ساخت ابزار کمکی و فشرده سازی
4. درمان اسکولیوزیس
5. تولید ابزارهای ارتوپدی مخصوص کودکان MMC، AMC، ICP و...
6. ساخت وسایل ویژه ارتوپدی، پانسمان و ارتوستیک
7. از طریق ارتوپدی فنی می توان راه حل های ویژه ای برای هر بیمار یافت.

انواع ابزارهای ارتوپدی

ارتوپدی فنی به دو دسته ارتزها و پروتز ها تقسیم می شوKد که هر کدام از این دسته ها شامل انواع متنوعی می شوند:

1. پروتز

   پروتز مختص به افرادی است که به هر دلیلی اندام خود را از دست داده اند و به دلیل فقدان اندام در فعالیت ها و شکل ظاهری بدن دچار مشکل شده اند. این دسته از افراد می توانند به دلایل مادرزادی از بدو تولد و یا طی جنگ، حادثه هایی از جمله تصادف، تیرخوردن، سقوط و همچنین بیماری ها و عارضه هایی از جمله دیابت، مشکلات گردش خون، تومور و... دچار این مشکل شده باشند. این ابزار (پروتزها) توسط دستگاه های طراحی پروتز که دارای معیار ها و ترکیب های درمانی هستند، ساخته می شوند. در قسمت هایی از جمله زانو، بالا و زیر زانو، مچ پا، آرنج، زیر آرنج و بالای آن و همچنین دیگر قسمت های اندام فوقانی بدن با توجه به اندام از دست داده، ابزار پروتزی خاص و ویژه ای طراحی شده و استفاده می گردد. پروتز ها در انواع و طرح های مختلف ساخته شده و نواحی سخت یا نرم اسکلتی و استخوانی بدن را در بر می گیرند و عبارتند از:
   1. اندام مصنوعی پا: پروتز های مخصوص پا در شکل و نسبت طبیعی پای انسان و با توجه به پای دیگر فرد ساخته می شوند. این پروتزها در سایز ها و اشکال متفاوت بر اساس وزن فرد، برنامه ها و فعالیت های ورزشی و شغلی طراحی شده و با استفاده از چسب، لمینت و یا پیچ روی ساق پا به دستگاه پروتز متصل می شود.
   2. پروتز های زانو: این دسته از پروتز ها باتجه به وضعیت زانوی فرد و متخص به زانو طراحی و تولید می شوند و کارکرد های متفاوتی دارند. این کارکر دها شامل قفل شدگی، نوسانات آزاد، کنترل و تثبیت زانو، بهبود عملکرد و ... می گردد. در ضمن با کند کردن و محدود کردن حرکت مفصل زانو و کنترل آن نیز در نهایت موجب بهبود عملکرد و فعالیت زانو می شود. این پروتز با برق عادی شارژ شده و به فعالیت فرد کمک می کند.

2. ارتز ها

   ارتز ها ابزار های ارتوپدی هستند که برخلاف پروتز ها که جایگزینی برای عضو و اندام آسیب دیده هستند، به منظور بهبود عملکرد و همچنین درمان ناحیه آسیب دیده و عضو آسیب دیده مورد استفاده قرار گرفته و ناحیه آسیب دیده را در خود حفظ می کنند. این ابزار نقش حمایتی داشته و می تواند از ناحیه آسیب دیده و ضعیف شده بدن در مقابل آسیب های شدید تر و ضربه و فشارهای ناگهانی جلوگیری کند. معمولا از این ابزار های پوششی بعد از جراحی ها، شکستگی ها و سایر عوارض و آسیب های اسکلتی استفاده می شود. ارتز ها در انواع مختلف و مخصوص نواحی مختلف بدن از جمله پاها، شانه ها، دست ها، گردن، کمر و... ساخته شده و مورد استفاده بیماران قرار می گیرند. موارد استفاده از ارتز ها شامل ثبات مفصل آسیب دیده، اصلاح و برقراری تعادل و هم ترازی، کنترل حرکت و... شده و در عوارضی از جمله دردها و مشکلات گردن، زانو، شانه، پا، دست ، کمر و... استفاده می شوند. ارتز ها در نواحی پایین تنه و بالا تنه مورد استفاده قرار گرفته و به صورت زیر دسته بندی می شوند:

   1. ارتزهای پایین تنه

      این بخش از ارتز ها به نواحی پایین تنه از جمله نواحی تحتانی بدن (مچ پا، ساق پا، زانو و ران) اختصاص داشته و از مفاصل و ناحیه آسیب دیده پایین تنه محافظت می کنند. ارتز های پایین تنه شامل موارد زیر می شوند:

      1. ارتز مچ پا

         این ابزار در جهت درمان بیماری ها، امراض و اختلالات عصبی-عضلانی یا همان نوروماسکولار در پا طراحی شده و به بهبود وضعیت مچ پا کمک کرده و از ورود ضربه و فشار به مچ پا جلوگیری می کند. این ابزار به ثبات پا کمک کرده و ضعف موجود در عضلات ران را جبران می کند. ارتز های مچ پا به صورت انعطاف پذیر، ضد ضربه و در سایز و ابعاد مختلف به صورت سفارشی، طراحی و ساخته می شوند. این ارتز ها به مچ پای افتاده نیز کمک کرده و موجب بهبود افتادگی مچ پا می شوند.

      2. ارتز پا

         در صورتی که بیمار دچار قطع عضو و یا شکستگی در پا شده باشد، پزشک ارتوپدی برای عملکرد بهتر پا و همچنین بهبود وضعیت شکستگی و جلوگیری از آسیب مجدد و یا شدیدتر، از ارتز پا استفاده می کند. این ارتز نیز به صورت سفارشی طراحی و ساخته شده و می تواند به اصلاح و یا جابجایی پا بعد از جراحی نیز کمک کند.

      3. ارتز زانو

         در صورتی که بیمار دچار آسیب دیدگی مفصل زانو (آسیب کشکک، مینیسک، رباط ها صلیبی و...) شده باشد، پزشک ارتوپدی در جهت ثبات و پایداری زانو، کاهش درد و ناراحتی زانو، استراحت به زانو و جلوگیری از حرکت مفصل و... از ارتز زانو یا همان زانو بند استفاده می کند. زانو بندها به صورت طبی و در ابعاد و سایزها و برندهای مختلفی ساخته شده و مورد استفاده قرار می گیرند.

      4. ارتز مچ پا تا زانو

         بعضی از بیماران به دلایل مختلف دچار مشکلاتی از جمله ناتوانی و ضعف در نواحی مختلف پا، عدم هماهنگی و توازن ماهیچه های پا، گنون مجدد، ژنو رکورواتوم، آسیب های نخاعی، فلج مغزی، تروما، تعویض کامل مفصل زانو و... شده و پزشک ارتوپد جهت بهبود درد و مشکلات آن ها از ارتز های سفارشی و یکسره پوششی استفاده می کند. این ارتزها از ناحیه پاشنه تا زانوها را در بر گرفته و موجب بهبود ناراحتی و تسهیل در راه رفتن می شوند.

      5. ارتز ران

         این ارتز ران پا را در برگرفته و پس از جراحی تعویض مفصل کامل ران مورد استفاده قرار می گیرد. ارتز ران از حرکات چرخشی داخلی ران و حرکات انعطافی آن جلوگیری کرده و همچنین در نوزادانی که به عارضه دیسپلازی رشدی (اختللات و بی اختیاری در کمر) مبتلا هستند، مورد استفاده قرار گرفته و از رشد نامناسب استخوان ها جلوگیری می کند.

      6. ارتز مچ پا تا ران

         ارتز هدایت کننده ران و همچنین هدایت کننده متقابل از ارتز های کاربردی و مورد استفاده بزرگسالان و کودکان بوده و برای راه رفتن متقابل به عنوان الگو مورد استفاده قرار می گیرد. در این ارتز ها پای بیماران از تنه به صورت کامل داخل ارتز قرار می گیرد. از این ارتز ها جهت درمان کودکانی که به عارضه میلو منینگوسل مبتلا بوده و یا بیمارانی که دچار کمر درد تروماتیک، دیستروفی عضلانی، اسکروز و همچنین فلج مغزی می باشند، استفاده می شود.

      7. کفش ها و کفی های طبی

         بخشی از ارتز ها به کفش و کفی های طبی مربوط می شود. متخصصین ساخت ارتز ها در بخش کفش و کفی طبی ، با توجه به ارگونومی، آناتومی و سیستم حرکتی بدن، ابعاد و اندازه پا، مشکلات و ناراحتی ایجاد شده در پا جهت بهبود وضعیت پا، راه رفتن بهتر بیمار و همچنین جلوگیری از آسیب های شدید به پا، کفش و کفی های طبی طراحی کرده و طبق سفارش و قالب پای بیمار این کفی و کفش های طبی را می سازند.

   2. ارتزهای بالاتنه

      این بخش از ارتز ها به نواحی بالا تنه از جمله نواحی فوقانی بدن (انگشت دست، مج دست، آرنج کتف و شانه، گردن و...) اختصاص داشته و از مفاصل و ناحیه آسیب دیده بالا تنه محافظت می کنند. ارتز های بالا تنه شامل موارد زیر می شوند:

      1. ناکل بندر

         این بریس نیز به درمان عارضه هایی از جمله آسیب عصب اولنار، دفورمیتی ناشی از اسپاستیسیتی و... پرداخته و با استفاده از مواد فلزی، پلاستیکی، چرمی و فنر طراحی و ساخته می شود.

      2. بریس آرنج

         این بریس نیز ناحیه آرنج را تحت پوشش قرار داده و از مچ تا بالای آرنج را در بر می گیرد. بریس آرنج موجب ثابت نگه داشتن آرنج شده و معمولا بعد از جراحی تعویض مفصل آرنج، آسیب های آرنج از جمله شکستگی، درد و التهاب و همچنین التهابات استخوان های بازو مورد استفاده قرار می گیرد و علاوه بر ثابت نگه داشتن آرنج، از حرکت ساعد نیز جلوگیری می کند.

      3. تنیس البو

         این ابزار در ناحیه خارجی آرنج و همچنین قسمت بالایی ساعد مورد استفاده قرار گرفته و به کاهش و درد موضعی در این ناحیه کمک می کند. در مواقعی که فرد دچار عارضه آرنج تنیس بازان می شود، این ابزار می تواند با ثابت نگه داشتن آرنج به بهبود وضعیت آرنج فرد مصدوم کمک کند.

      4. اسپلیت انگشت

         این ابزار نیز در ابعاد و برند های مختلف طراحی و ساخته شده و به درمان عارضه هایی از جمله انشت چکشی، دفورمیتی، انشگت ماشه ای و... کمک می کند.

      5. اسپلینت داینامیک دست

         این ابزار از صاف شدن مفاصل بین انگشتان دست و کف دست جلوگیری کرده و در بهبود آسیب های عصب رادیال نیز نقش مهمی دارد.

      6. مچ بند

         این ابزار دور مچ را به طور کامل پوشانده و از آن در برابر ضربه و فشار جلوگیری می کند. این ابزار نیز در سایزها، برندها و جنس های مختلف سخت و نیمه سخت طراحی و ساخته می شود.از مچ بند های دست جهت درمان و کنترل عارضه های مختلف دست از جمله انحرافات، اختلالات، دردها و همچنین سندروم تونل کارپال، آرتروز و آرتریت روماتوئید و شکستگی دست و... استفاده می شود.

      7. بریس سارمینتو

         این ابزار می تواند به بهبود وضعیت آسیب دیدگی استخوان های بازو بعد از شکستگی کمک کند. این بریس از قسمت آرنج تا بازو و شانه ها را در برگرفته و به ثبات ناحیه آسیب دیده کمک می کند. در نهایت موجب تسکین و کاهش درد می شود.

      8. ارتز گردن

         این ابزار از تجهیزات ارتوپدی و پزشکی بوده و می تواند از گردن در برابر هر فشار و ضربه ای جلوگیری کرده و با ثابت نگه داشتن گردن موجب کاهش درد و تورم گردن شود. گردن بند یا بریس های گردنی از مواد مختلفی از جمله نایلون، اسفنج لاستیکی، پلاستیک و ...به صورت نرم و یا سخت ساخته شده و در قالب ها و اندازه های مختلف طراحی شده و مورد استفاده قرار می گیرند. ارتز های گردنی شامل ارتز صدری، گردنی-صدری و همچنین حلقه هالو می شوند.

3. ارتز های فشرده سازی

   این ابزار نیز حالت پوششی داشته و خاصیت درمانی و فشرده سازی دارند. ابزارهای فشرده سازی شامل موارد زیر شده و در بخش درمان های کامپرشن تراپی مورد استفاده قرار می گیرند.

   1. باند کامپرشن کششی کوتاه

      این باند ها کششی بوده و می توان دفعات زیادی از آن ها استفاده کرد. این باند در قسمت پا و ساق پا مورد استفاده قرار گرفته و موجب تقویت عضلات ساق پا می شود. همچنین به کمک این باند می توان با فشرده ساختن ناحیه آسیب دیده به کاهش درد و تورم و همچنین بهبود زخم های خفیف در آن ناحیه کمک کرد.

   2. باند کامپرشن چند لایه

      این محصول و ابزار برای فشرده سازی نواحی مختلف بدن به کار رفته و به صورت چند لایه ای ساخته می شود. باندهای کامپرشن چند لایه حدود 3 الی ۴ لایه داشته و به صورت ترکیبی از باندهای الاستیک و غیر الاستیک تشکیل شده اند. باندهای چند لایه فشرده سازی به شکل مارپیچ و یا هشتی بسته بندی شده و نسبت به باندهای یکی لایه موثرتر می باشند

   3. جوراب های کامپرشن ساق بلند

      این ابزار در قالب جوراب های ساق بلند بود و در ابعاد و سایز های مختلفی وجود دارد. پزشک ارتوپدی بعد از بررسی وضعیت بیمار در صورت لزوم با توجه به ناحیه دردناک پا یکی از سایزهای جوراب های فشرده سازی یا کامپرشن را برای بیمار در نظر می گریرد. این جوراب ها بعد از بهبود زخم های وریدی باید مورد استفاده قرار بگیرند و برای زخم های حاد مناسب نمی باشند. چرا که استفاده از آن ها احتمال بروز خون ریزی ر ا به دنبال خواهد داشت. در بهترین حالت باید گفت این جوراب ها حدود ۳ تا ۶ نیاز به تعویض نداشته و می توانند مرود استفاده قرار بگیرند. اما بعد از این مدت قابلیت خود را از دست داده و حتما باید تعویض شوند.

   4. جلیقه

      یکی دیگر از ابزار کامرشن و فشرده سازی که به صورت پوششی در درمان کامپرشن تراپی از آن استفاده می شود، جلیقه کامپرشن می باشد. این ابزار پوششی موجب فشرده سازی در ناحیه کمر، قفسه سینه و.. شده و به بهبود وضعیت بدن و افزایش گردش خون در نواحی آسیب دیده کمک می کند. همچنین موجب کاهش خستگی های بدن می شود.

سوالات متداول

1. چه کسانی در زمینه ارتوپدی فنی فعالیت می کنند؟

   افرادی که در زمینه ارتوپدی فنی در دانشگاه ها تحصیل کرده اند و موفق به دریافت مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد، و یا دکتری شده اند و یا تکنسین می باشند، می توانند در زمینه ارتوپدی فنی و طراحی ارتز و پروتز مشغول به کار شده و فعالیت کنند. افراد در این بخش باید در رابطه با امراض و آسیب های اسکلتی ، مشکلات حرکتی و آناتومی بدن از دانش بالایی برخوردار باشند. همچنین باید مهارت بالایی در زمینه های فنی و مکانیکی و شناخت درستی از مواد سازنده ارتز ها داشته باشند، تا بتوانند ارتز و یا پروتز استاندارد و مناسبی را برای بیمار طراحی کنند و بهبود وضعیت بیمار کمک کنند.