متخصص ارتوپدی

منظور از سیستم حرکتی استخوان‌ها، مفاصل، عضلات، تاندون‌ها یا اعصاب و دیگر بافت‌هایی است که در اندام‌های حرکتی وجود دارند. متخصص ارتوپدی روی تشخیص، اصلاح، پیشگیری و درمان بیماران مبتلا به ناهنجاری اسکلتی مثل اختلالات استخوان، مفصل، عضله، رباط، تاندون، عصب و پوست تمرکز دارد.

ریشه کلمه‌ی ارتوپدی

کلمه‌ی ارتوپدی ریشه یونانی داشته و اولین بار توسط فردی به نام Nicolas Andry در سال ۱۷۴۱ میلادی از ادغام دو لغت Orthos به معنای صاف و مستقیم و لغت Paideion به معنای کودک ایجاد شد. علت این ترکیب نامگذاری این بود که در ابتدا وظایف کسانی که این حیطه از فعالیت درمانی را پایه گذاری کردند، صاف کردن اندام‌ها در کودکانی بود که دست و پا یا ستون فقرات کج داشتند.

متخصص ارتوپدی کیست؟

همانطور که می دانید بدن ما دارای سیستم اسکلتی-عضلانی بوده و ساختار کلی آن متشکل از استخوان ها، مفاصل، غضروف ها، رباط ها، تاندون ها، عروق خونی و عصبی و ...می باشد. این سیستم پیچیده موجب حرکت بدن و فعالیت اندام ها و نواحی مختلف بدن می گردد. چنانچه در این نواحی اختلالات و مشکلات حادی ایجاد شود، ممکن است بیمار به جراحی نیاز داشته باشد. سال ها قبل، از علم ارتوپدی فقط به عنوان مراقبت از کودکان مبتلا به عارضه های بد شکلی ستون فقرات و اندام ها استفاده می شد، اما امروزه این تخصص در جراحی و بهبود اندام و نواحی مختلف بدن استفاده شده و در تمامی سنین و برای تمام افراد کاربرد دارد. به شخصی که این جراحی ها را انجام می دهد و در شاخه ارتوپدی تحصیل کرده و مدرک تخصص و یا فوق تخصص دارد، متخصص و یا جراح ارتوپدی می گویند.

مسیر شغلی یک جراح ارتوپدی

جراحان ارتوپدی باید در توسعه روش‌های تشخیص غیر تهاجمی و پیشرفت در معالجه بیماری‌های مربوط به سیستم حرکتی و اسکلتی و عضلاتی بدن گام بردارند. تسلط در این زمینه با طی کردن آموزش‌های گسترده، تحقیق و بهبود مستمر مهارت‌ها و دانش ارتوپدی حاصل می‌شود. به طور کلی متخصصین ارتوپدی باید 12 سال تحصیلات رسمی پزشکی را بگذرانند. این 12 سال بصورت زیر دسته بندی می‌شود:

• 8 سال تحصیل در دانشکده پزشکی(پزشک عمومی)
• 4 سال آموزش تخصصی ارتوپدی (متخصص ارتوپدی)

به دوره‌ چهار ساله‌ آموزش تخصصی ارتوپدی که پزشکان برای اخذ تخصص خود می‌گذرانند، دوره‌ رزیدنتی (Residency) گفته می‌شود و به پزشکانی که در حال طی این دوره هستند، رزیدنت (Resident) گفته می‌شود. پس از طی این دوره چهار ساله، پزشکان رزیدنت یک امتحان به نام بورد تخصصی ارتوپدی (Orthopedic board) می‌دهند و کسانی که در این امتحان قبول شوند، صاحب بورد تخصصی نامیده می‌شوند.

وظیفه متخصص و یا فوق تخصص ارتوپدی چیست؟

جراح و یا متخصص ارتوپدی علاوه بر اینکه جراحی های ارتوپدی را انجام می دهند و در بخش درمانی با دارو و تجویز درمان هایی از قبیل دارو درمانی و فیزیوتراپی یا توانبخشی نیز فعالیت کرده و با رعایت نکات مراقبتی و روش های جسمانی مختلف به بهبود مشکلات و ناراحتی های عضلانی-اسکلتی می پردازد. جراح و یا ارتوپدیست به بهبود و درمان بیماری ها و آسیب هایی از جمله: شکستگی ،دررفتگی رباط ها و تاندون ها، پارگی رباط ها و تاندون ها، پیچ خوردگی، در رفتگی، دررفتگی عضلات و بوریست، بیرون زدگی های دیسک، کمر درد، سیاتیک، اسکولیز زانوی کج، آرتروز، پوکی استخوان، تومورهای استخوانی، زانوی پرانتزی، انحراف انگشتان و....کمک می کند.

مهارت های متخصص و فوق تخصص ارتوپدی

متخصصین ارتوپدی دارای یکسری ویژگی ها و مهارت ها هستند که موجب متفاوت شدن آن ها و نوع تخصص آن ها در مقایسه با سایر پزشکان می شود. این مهارت ها عبارتند از:

• متخصصین ارتوپدی با شناختی که از وضعیت بیمار و داروهای مناسب (مسکن، داروهای ضد التهاب و ضد گرفتگی و همچنین قرص های ویتامینه و تقویتی) دارند، می توانند به تسکین و کاهش مشکلات بیمار کمک کنند.
• متخصصین ارتوپدی این مهارت را دارند که با توجه به وضعیت بیمار، جراحی و یا عدم جراحی و همچنین آسیب های ایجاد شده بیمار به بررسی دقیق تر آن پرداخته و نوع و شدت آسیب و بیمار ایجاد شده را تشخیص دهند.
• این متخصصین می توانند بعد از تشخیص بیماری و شدت آن، بهترین گزینه درمانی را به بیمار ارائه دهند.
• متخصص ارتوپدی با انواع ورزش و تاثیر آن بر بدن و همچنین فیزیوتراپی و مزایای آن به خوبی آشنا هستند.
• متخصص ارتوپدی گاهی به کمک تزریق هایی از جمله تزریق پلاسمای غنی شده و یا تزریقات دیگر در مفصل و بدن موجب بهبود موقت بیمار و تسکین درد او می شوند.
• متخصصین ارتوپدی می توانند راه های مناسبی را جهت جلوگیری از بیماری و آسیب های شدیدتر به بیمار معرفی کنند و همچنین می توانند شدت، میزان و سرعت پیشروی بیماری را کنترل کرده و کاهش دهند.
• متخصصین ارتوپدی به انجام جراحی ناحیه آسیب دیده و معاینه های قبل و بعد از جراحی، به بهبود بیمار کمک می کنند.

متخصص ارتوپدی چه مشکلاتی را درمان می‌کند؟

متخصص ارتوپدی طیف گسترده ای از مشکلات اسکلتی عضلانی را درمان می‌کنند. این مشکلات ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد یا ممکن است در اثر آسیب‌های فیزیکی و یا بر اثر بالا رفتن سن ایجاد شود. بطور کلی وظایف اصلی یک متخصص ارتوپدی می‌تواند درمان مشکلات زیر باشد:

• درد ناشی از ورم مفاصل
• شکستگی استخوان
• تومورهای استخوان و آسیب‌های مربوط به بافت‌های نرم بدن(عضله ، تاندون و رباط)
• کمردرد
• گردن درد
• درد شانه
• سندرم تونل کارپال
• پوکی استخوان
• آرتروز
• صدمات ناشی از فعالیت‌های ورزشی از جمله تاندونیت، اشک منیسک، و پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL)
• بیماری‌های مادرزادی اندام‌ها مانند کج پایی (clubfoot) و اسکولیوز
• کوژپشتی(scoliosis)
• ساییدگی مفصل و آرتروز
• آسیب‌های استخوان‌ها و مفاصل که به دلیل ضربات مختلف به بدن ایجاد شده است؛ مثل شکستگی، در رفتگی، کشیدگی و رگ به رگ شدن، پاره شدن تاندون‌ها و رباط‌ها و ...

روش‌های درمانی متخصص ارتوپدی

وقتی شما به متخصص ارتوپدی مراجعه می‌کنید، دکتر پس از دریافت سوابق بیماری‌های شما و انجام معاینات جسمانی ممکن است آزمایش خون یا عکس‌برداری از نفاط مختلف بدن را نیز برای شما تجویز کند. درنهایت پس از بررسی این موارد به شما درمورد انتخاب روش‌های درمانی مناسب صحبت می‌کند.
همانطور که گفتیم متخصصان ارتوپدی می‌توانند هر دو روش جراحی و غیر جراحی برای کمک به درمان بیماران استفاده کنند. برخی از این روش‌ها به شرح زیر می باشند:

1. روشهای جراحی

   این روش ها شامل موارد زیر می شوند:

   1. جراحی جایگزینی مفاصل (joint replacement surgery)

      در این روش متخصص ارتوپد مفصلی را که کاملا خراب شده از بدن خارج کرده و آن را با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌کند.

   2. جراحی اصلاح مفاصل (joint revision surgery)

      جایگزینی مفصل اصلاحی به این معنی است که باید یک عمل جراحی برای جایگزینی مفصل فرسوده صورت گیرد. این عمل که با عنوان revision arthroplasty نیز شناخته می‌شود معمولاً پیچیده تر از عمل جراحی جایگزینی مفصل(joint replacement) است و ممکن است نتایج قابل پیش بینی کمتری داشته باشد. برخی افراد ممکن است به این عمل به عنوان یک تعویض مکرر مفصل یا جایگزینی یک مفصل جایگزین شده نگاه کنند؛ زیرا هیچ محدودیتی در مورد تعداد جایگزینی‌های اصلاحی وجود ندارد و اینکه این جایگزینی‌ها معمولاً هر بار سخت‌تر می‌شوند.

   3. آرتروسکوپی مفاصل (arthroscopy)

      روشی که از دوربین‌ها و تجهیزات ویژه‌ای برای دیدن، تشخیص و درمان بیماری‌های داخل مفصل استفاده می‌کنند. (این تجهیزات از طریق سوراخ ریزی که روی پوست یک مفصل ایجاد می‌کنند به داخل مفصل فرستاده می‌شوند.)

   4. جراحی برش استخوان(osteotomy)

      این روش برای اصلاح ناهنجاری استخوانی بکار می‌رود، به این صورت که تغییر شکل استخوان‌ها را اصلاح کرده و در ظاهر اندام و کارکرد آنها تغییراتی را بوجود می‌آورد.

   5. فیکس داخلی(Internal fixation)

      این روش بصورت ترمیم و جا اندازی شکستگی‌های استخوان‌ها از طریق باز و بسته کردن آنها و سپس فیکس کردن آن در موقعیت مناسب با استفاده از ابزارهای فلزی، پین یا پیچ (که در اصطلاح به آنها پلاتین می‌گوییم)، انجام می‌شود.

2. روشهای بدون جراحی

   متخصصین ارتوپدی با تجویز دارو، ورزش‌های مخصوص و سایر روش‌های توانبخشی می‌توانند بسیاری از مشکلات اسکلتی-عضلانی بیماران را بدون جراحی درمان کنند. در بیشتر بیماری‌ها و آسیب‌های ارتوپدی بیش از یک نوع درمان وجود دارد و متخصص ارتوپد در صورت عدم پاسخ بیمار به درمان‌های بدون جراحی ممکن است از روش‌های شامل جراحی برای درمان استفاده کند. این روش‌ها بطور کلی شامل موارد زیر است:

   1. تزریقات به نقاط مختلف بدن

      • تزریق استروئیده به bursa(کیسه‌ای در بدن که با مایعی پر شده است که نقش محافظت از ساییدگی اندام‌هایی مانند مفاصل را برعهده دارد)
      • تزریق استروئید به زانو
      • تزریق به مفاصل بدن (facet joint injection)
      • تزریق اپیدورال به گردن (cervical epidural injection)
      • تزریق استروئید اپیدورال به کمر (lumbar epidural steroid injection)

   2. viscosupplementation برای درمان آرتروز

      این یک روش درمانی برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو است. تزریق "ویسکوزاپ مکمل" جایگزین اسید هیالورونیک موجود در مایع سینوویال موجود در مفصل زانو می‌شود و بدون اینکه باعث درد یا ناراحتی شود، به طور موقت توانایی حرکت زانو را افزایش می‌دهد.

   3. موج درمانی (extracorporeal shock wave therapy - ESWT)

      این روش برای اولین بار در معالجه سنگ کلیه استفاده شد؛ به این صورت که پزشکان با استفاده از لیتوتریپسی یا شوک درمانی کوچک در ناحیه آسیب دیده، اندازه سنگ کلیه را از خارج بدن کاهش می‌دهند.

حیطه ‌های تخصص دکتر ارتوپدی

متخصصان ارتوپدی می‌توانند ارتوپدی عمومی را به عنوان حوزه‌ی فعالیت تخصصی خود انتخاب کنند و یا در یک یا چند حوزه‌ی دیگر مربوط به ارتوپد نیز تخصص کسب کنند که شامل موارد زیر می‌شود:

1. ستون فقرات

   شامل درمان درد پشت و گردن و همچنین انواع اختلالات ستون فقرات.

2. دست‌ها و اندام فوقانی

   شامل درمان مشکلاتی که برای دست، بازو، آرنج، مچ و شانه‌ها که در اثر آسیب دیدگی، شکستگی، آرتروز یا ناهنجاریهای مادرزادی ایجاد شده است.

3. پا، انگشتان پا و مچ پا

   شامل درمان آسیب مینیسک و غضروف زانو، شکستگی پا، پارگی تاندون و آرتروز، در رفتگی کاسه‌ی زانو.

4. جایگزینی و مراقبت مفاصل

   از طریق جایگزینی مفاصل زانو یا ران و آرتروسکوپی به درمان بیمارانی که از بیماری‌های مربوط به مفاصل رنج می‌برند، کمک می‌کند.

5. پزشکی ورزشی

   به پیشگیری، درمان و توان‌بخشی آسیب‌های ناشی از فعالیت‌های ورزشی می‌پردازد.

6. ارتوپدی کودکان

   به تشخیص بیماری و درمان‌های شامل جراحی و بدون جراحی برای نوزادان و کودکان تا نوجوانان می‌پردازد.

7. طب فیزیکی و توانبخشی

   سلامتی و عملکرد از دست رفته‌ی بدن که به دنبال جراحات ورزشی، قطع عضو، جایگزینی مفاصل یا اختلالات نخاعی ایجاد شده است را بازیابی می‌کند.

8. انکولوژی ارتوپدی

   تومورهای خوش خیم و بدخیم استخوان‌ها یا بافت‌های نرم بدن را درمان می‌کند.

چگونه تشخیص دهیم که باید به متخصص ارتوپدی مراجعه کنیم؟

با توجه به تمام نکات ذکر شده باید بدانید که متخصص ارتوپد فقط مسئول بیماری‌های مربوط به استخوان نیست و هر یک از عضلات و اعصابی که در قسمت‌های مختلف بدن قرار دارند می‌توانند منشا دردهای بدن(در قسمت‌هایی مثل دست، پا، کمر، گردن) باشند و برای تشخیص و درمان بیماری‌های مربوطه باید به متخصص ارتوپدی مراجعه نمایید.