تعویض مفصل ران و لگن | مزایا، مراحل، انواع، عوارض، مراقبتها و سوالات

تعویض مفصل لگن و ران چیست؟

مفصل ران یا لگن که به آن هیپ یا هانش می گویند، یکی از بزرگترین مفاصل بدن انسان محسوب می شود. مهم ترین وظیفه این مفصل پر تحرک راه رفتن است. در دو طرف لگن انسان یک مفصل هیپ قرار دارد، این مفصل قسمت بالا تنه و پایین تنه بدن را به هم متصل می کند و باعث می شود، انسان بتواند تعادل بدن خود را حفظ کند. مفصل ران امکان دارد به بیماری های گوناگونی مبتلا شود که این بیماری ها باعث می شوند، افراد در هنگام راه رفتن با مشکلات زیادی مواجه شوند. بیماران اگر با درمان های‌ معمولی مشکلاتشان برطرف نشود، پزشک به آن ها تعویض مفصل ران را پشنهاد می ‌کند. در عمل تعویض مفصل لگن پزشک متخصص مفصل ران بیمار را برداشته و به جای آن مفصل مصنوعی جایگزین می‌ کند تا از این طریق بیمار بتواند درد های خود را از بین ببرد و حرکت های طبیعی روزانه خود را از سر بگیرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تعویض مفصل لگن به فهرست زیر مراجعه کنید.

چه افرادی نیاز به تعویض مفصل لگن دارند

طبق تحقیقات انجام شده افراد بالای ۵۰ سال بسیار آسیب پذیر تر هستند، ولی در کل افرادی که علائم زیر را داشته باشند، احتیاج به تعویض مفصل لگن دارند.

1. کسانی که دارای بیماری‌ های پیشرفته مفصل لگن و یا آرتریت هستند.
2. بیمارانی که از درد شدیدی در طی فعالیت های روزانه خود رنج می برند.
3. افرادی که علی رغم استفاده از واکر و یا داروهای ضد التهابی هنوز شدت درد آن ها برطرف نشده است.

هزینه تعویض مفصل ران یا لگن

هزینه تعویض مفصل لگن به دو قسمت تقسیم می شود. قسمت اول هزینه خرید پروتز و قسمت دوم هزینه ی عمل جراحی و روزهای بستری شدن بیمار در بیمارستان می باشد. در مورد بخش اول که خرید پروتز می‌ باشد، قیمت ها بنا به بیماری و شدت بیماری متغیر است. قیمتی که برای خرید پروتز ها می توان تخمین زد از ۱۲ میلیون تا ۱۸ میلیون تومان می باشد.
بخش دوم هزینه ها مربوط به تجهیزاتی که در حین عمل مورد استفاده قرار می گیرد، تعداد و مقدار خدماتی که در حین جراحی در اتاق عمل استفاده می شود، تعداد روزهایی که بیمار در بیمارستان بستری می شود، آزمایشات، داروها، خدمات پاراکلینیکی مانند: تصویربرداری بسته، مشاوره و یا ویزیت برای هر بیمار متفاوت می باشد و به طور کلی نمی توان قیمت دقیقی را برای انجام عمل تعویض مفصل لگن تعیین نمود، ولی لازم به ذکر است که بدانید افرادی که تحت پوشش بیمه هستند، می توانند هزینه کمتری نسبت به افراد دیگر متقبل شوند، زیرا بیمه تقریباً نصف هزینه های بیمار را پرداخت می ‌کند.

علل جراحی تعویض مفصل لگن

یکی از علت های شایع تخریب مفصل ران، ساییدگی یا آرتروز می باشد که این ساییدگی ها در افراد بنا به مقدار آسیب دیدگی و بیماری ها متناوب می باشد. همچنین با بالا رفتن سن افراد این بیماری بیشتر مشاهده می شود. مهم ترین علت های ساییدگی مفصل ران عبارتند از:

1. نکروز سر استخوان ران یا همان سیاه شدن سر استخوان ران که باعث می شود، تمام مفاصل ساییده شود. امکان دارد این بیماری در سنین نوجوانی و یا میانسالی رخ دهد، در بیشتر مواقع افرادی به این بیماری مبتلا می‌ شوند که از داروهای کورتون زیاد استفاده می کنند.
2. یکی دیگر از علت های‌ تخریب شدن مفصل ران تغییر شکل حفره استابولوم می باشد که در اصطلاح پزشکی به آن دیسپلازی می گویند. این بیماری بیشتر در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی اتفاق می ‌افتد.
3. دررفتگی مادرزادی مفصل ران که باعث می شود، مفصل ران دچار آرتروز شود.
4. ایمپینجمنت سر استخوان ران و حفره استابولوم باعث آرتروز زودرس می شود.
5. جوش خوردگی های نادرست شکستگی های استابولوم موجب تخریب و ساییدگی مفصل لگن می شود.
6. تروما و آسیب دیدگی های شدید باعث شکستگی مفصل ران و لگن می شود.
7. بیماری مزمن
8. آرتریت التهاب مفصلی
9. آرتریت روماتوئید
10. استئو آرتریت

مزایای جراحی تعویض لگن

بیمارانی که جراحی تعویض لگن را انجام می دهند، از مزایای زیر برخوردار می شوند:

1. افرادی که این عمل را انجام می دهند، تمام دردهای مفاصل ناحیه ران و لگن بهبود پیدا می‌ کند.
2. این بیماران بعد از عمل جراحی تعویض مفصل ران دامنه حرکتی خود را دوباره به دست می آورند و کوتاهی پا در بعضی از مواقع به طور کامل و یا تا حد بسیار زیادی از بین می رود. هم چنین عمل کمک می‌ کند، لنگیدن بیماران به طور نسبی ناپدید شود.

مراحل جراحی تعویض مفصل ران

در عمل جراحی تعویض مفصل ران پزشک متخصص،‌ استخوانی که دچار آسیب دیدگی شده است را به طور کامل خارج می کند و جای آن را با یک فلز کره ای ‌شکل پر می کند. این فلز کره ای شکل یا همان مفصل لگن مصنوعی، استخوان لگن و ران را به هم متصل می کند. بالای مفصل لگن یک حفره وجود دارد که به آن استابولوم می‌ گویند که بخشی از لگن محسوب می شود. این حفره تقریباً نیم دایره می باشد که در داخل حفره استابولوم سر استخوان ران قرار دارد. سر استخوان ران به شکل نیم دایره می باشد. هنگامی که مفصل لگن در اثر بیماری هایی مانند روماتیسم یا آرتریت دچار آسیب می شوند، سر استخوان ران و حفره استابولوم شکستگی شدیدی به وجود می آید. در این عمل پزشک ارتوپد با استفاده از لوازم تخصصی خود، استابولوم که دچار آسیب شده است را تراشیده و کاملاً تمیز می کند، این کار باعث می شود اضافه های غضروف و استخوان ها از داخل حفره کاسه ای شکل کاملاً پاک شود و این نیم دایره کاملاً تمیز و یک دست شود. در مرحله بعد پزشک متخصص سر استخوان ران را با کمک یک اره ارتوپدی برش می‌ دهد و کاملا از سر استخوان ران جدا می کند، بعد از انجام این مرحله پزشک یک کاسه فلزی یا پلاستیکی را داخل حفره استابولوم جایگذاری می کند و یک سر فلزی را داخل گردن استخوان فمور می کند تا این مفصل مصنوعی شبیه یک مفصل کاملاً بی عیب و نقص عمل کند. این مفصل مصنوعی در جای خود کاملاً فیکس می شود. پزشک متخصص مفصل مصنوعی را که دارای بخشی به نام دسته، می باشد به گردن فمور متصل می کند. سر فلزی را با وارد کردن به داخل کانال مرکزی استخوان ران کاملا محکم و ثابت نگه می دارد، بعد از گذراندن این مرحله ارتوپد قسمت داخلی آسیب دیده استابولوم را با کمک ابزار خاصی می تراشد. با این کار غضروف و استخوان های آسیب دیده اضافی از این حفره خارج شده و دارای یک نیمکره بسیار سالم و پاک می شود. لگن مصنوعی در داخل کاسه استخوانی قرار می گیرد و سپس کاسه پلاستیکی یا پلی اتیلن داخل این کاسه فلزی جایگذاری می شود. امکان دارد در بعضی از بیماران این کاسه پلاستیکی توسط اتصالات خاصی بدون استفاده از کاسه فلزی در داخل کاسه استابولوم قرار بگیرد که به این اتصال سیمان استخوانی می گویند. سر فلزی به صورتی در داخل کاسه پلاستیکی قرار می گیرد که پا به راحتی بتواند در تمام مسیرها چرخش و حرکت داشته باشد. بیماران با انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن یا همان آرتروپلاستی لگن می توانند، بیماری آرتریت لگن خود را برطرف کنند و همچنین از کوتاهی پای خود جلوگیری کنند. افرادی که این عمل را انجام می دهند باید بدانند، مفصل مصنوعی لگن در طی سالیان زیاد امکان دارد شل و ناپایدار شود.

انواع جراحی تعویض مفصل لگن

با پیشرفت علم و تکنولوژی تنوع بسیار زیادی برای انجام عمل مصنوعی لگن به وجود آمده است، ولی در کل می توانیم این تنوع را به دو قسمت کلی سیمانی و غیر سیمانی تقسیم بندی کنیم.

1. مفصل مصنوعی سیمانی

   در این گونه از مفاصل مصنوعی لگن، کاسه پلی اتیلن و دسته فلزی با کمک سیمان استخوانی به یکدیگر وصل می‌ شوند. سیمان استخوانی که یک نوع چسب می باشد و جنس آن از پلی آکرولیک است. پزشک می تواند تمام قسمت مفصل مصنوعی ران را به استخوان لگن متصل کند. طریقه درست کردن این سیمان استخوانی به این صورت است که در حین انجام جراحی، پزشک متخصص یک مایع و پودر مخصوص را با هم مخلوط کرده و این سیمان را تهیه می ‌کند. این مواد در ابتدا خمیری شکل است ولی با گذشته چند دقیقه بسیار سفت و محکم می شود. هنگامی که این مواد در داخل استخوان فلزی قرار می گیرند، تمام قسمت های خالی استخوان را یک دست پر می کنند و باعث می شوند، فلز به استخوان اتصال پیدا کند.

2. مفصل مصنوعی غیر سیمانی

   به منظور انجام عمل مصنوعی غیر سیمانی، کاسه پلاستیکی یا همان پلی اتیلنی در داخل یک کاسه فلزی دیگر قرار می گیرد که این کاسه فلزی به طور مستقیم به استخوان لگن وصل می شود. در این روش چون از مواد سیمانی استفاده نمی شود، سطح فلز را با روش فلز کاری سوراخ های ریزی می کنند. این حفره ها و سوراخ های کوچک در حد هزار میلی متر هستند. هنگامی که این فلز را به این شکل متخلخل می کنند با گذشت زمان تمام این سوراخ ها و حفره ها با کمک استخوان پر می شود به این روش تعویض، مفاصل مصنوعی بدون سیمان می گویند. در بیشتر مواقع از این روش برای تعویض مفصل استفاده می کنند. گاهی امکان دارد برای اتصال کاسه فلزی به درون حفره از چند پیچ استفاده کنند. در برخی از مواردی که پیچ استفاده نمی شود، کاسه فلزی به طور کاملاً طبیعی با استخوان بیمار فیت شده که در این صورت نیازی به پیچ نیست. بعد از گذشت یک زمان طولانی که استخوان رشد می کند تمام خلل ها و سوراخ های ریز را پر کرده و با استخوان یک دست می شود.

اقدامات قبل از جراحی تعویض مفصل لگن

قبل از عمل جراحی تعویض مفصل لگن پزشک برای بیمار آزمایش ادرار، خون، نوار قلب و عکس برداری با اشعه ایکس را تجویز می کند. بعد از گذراندن این مراحل یک موافقت نامه جراحی با توجه به نتایج تمام آزمایش ها و همچنین سابقه پزشکی بیمار تهیه می شود. به طور کلی انجام این عمل بسته به شرایط خاص بیمار متغیر و متفاوت می باشد. قبل از عمل جراحی موارد دیگری نیز باید رعایت شود که ما در زیر به اختصار توضیح می دهیم:

1. افرادی که استعمال دخانیات می کنند، باید قبل از عمل جراحی، ترک و یا دست کم‌ مقدار استفاده از آن را کاهش دهند تا بتوانند سریع تر بهبود پیدا کنند.
2. بیماران قبل از عمل جراحی باید هر نوع دارویی که استفاده می‌ کنند را به پزشک خود اطلاع دهند تا پزشک به آن ها بگوید چه داروهایی را می توانند قبل از عمل استفاده کنند.
   تذکر: بیمارانی که ناراحتی قلبی دارند، قبل از عمل با پزشک متخصص خود باید مشورت کنند.
3. شب قبل از عمل جراحی، خوردن یا آشامیدن بعد از نیمه شب مجاز نمی باشد.

بیماران می توانند قبل از عمل جراحی محیط زندگی خود را به صورت صحیحی آماده کنند تا بعد از عمل با مشکلات جدیدی مواجه نشوند، با کمک موارد زیر می توانید بهترین محیط را برای خود به وجود آورید.

1. بعد از عمل جراحی بیمار نمی تواند به درستی حرکت کند. بهتر است غذاهای کنسروی و منجمد دلخواه خود را خریداری کرده و تمام وسایل مورد نیاز را در قسمت پایین کابینت قرار دهد تا بتواند به راحتی به تمام آن ها دسترسی داشته باشد.
2. بیمار باید اتاق خواب خود را به طبقه همکف منتقل کند تا دسترسی راحت به همه جا داشته باشد.
3. بعد از عمل جراحی بیمار باید پای خود را ۴ تا ۶ هفته بالا نگه دارد و به منظور انجام این کار باید صندلی یا یک پشتی متحرک خریداری کند تا بتواند آن را زیر پای خود قرار دهد.
4. سعی کنید در حمام و توالت خود دستگیره های مخصوصی جایگذاری کنید تا بتوانید به راحتی حرکت کرده و از لیز خوردن و افتادن جلوگیری کنید.
5. بیماران پس از عمل جراحی باید از توالت فرنگی با ارتفاع زیاد استفاده کنند.

تمرینات ورزشی بعد از عمل جراحی تعویض مفصل لگن

بیماران می‌ توانند پس از عمل جراحی تمرینات زیر را انجام دهند:

1. تمرینات مچ پا: برای انجام این تمرین بر روی زمین بنشینید، پاهای تان را در مقابل خود دراز کرده و سعی کنید، مچ پایتان را به سمت پایین و بالا حرکت دهید. این حرکت ده بار انجام شود. این تمرین از لخته شدن خون جلوگیری کرده و همچنین تورم پا را کاهش می دهد.
2. تمرینات استاتیک برای عضلات چهار سر ران: برای تقویت عضلات چهار سر ران پاها را در مقابل خود دراز کرده و سعی کنید، عضلات جلوی ران خود را سفت و منقبض کرده و پشت زانویتان را به سمت پایین فشار دهید. در این حالت ۵ ثانیه باقی بمانید و بعد آن را رها کنید. شما می توانید این حرکت را هر یک ساعت ۱۰ بار انجام دهید.
   تمرین هایی که در قسمت زیر برای شما شرح داده ایم کمک می‌ کند تا دامنه حرکتی شما به حالت اولیه بازگردد و همچنین عضلات سریعتر تقویت شده و روند بهبود را افزایش دهد. شما باید این تمرین ها را به اندازه ای که باعث درد نشود انجام دهید.
   تذکر: برای شروع این تمرینات بهتر است روزی سه بار و هر بار یک ست ۱۰ تایی انجام دهید ولی با گذشت زمان می توانید تعداد تکرار حرکات را افزایش دهید.
   برای انجام برخی از تمرینات به یک اسلاید برد احتیاج دارید که آن را زیر پای تان قرار دهید.
3. خم کردن مفصل ران و زانو: به منظور انجام این تمرین باید پای خود را به صورت ۷۰ درجه خم کرده و پاشنه را بر روی یک اسلاید برد قرار داده و شروع به لغزاندن پاشنه پا کنید، یعنی باید زانویتان را خم و راست کنید.
4. دور کردن مفصل ران از محور بدن: برای نجام این ورزش ابتدا به پشت دراز کشیده و پاهای تان را صاف کنید. پای آسیب دیده را بر روی اسلایدبرد قرار داده و سعی کنید از پای دیگر دور کنید، یعنی به کنار بدن خود پا را کشش دهید و دوباره پا را کنار هم قرار داده و به هم نزدیک کنید.
5. کشش دادن زانو روی استوانه: برای این حرکت ورزشی شما می‌ توانید از یک وسیله ورزشی استوانه ای شکل و یا یک حوله که آن را به شکل استوانه در آورده اید استفاده کنید. به این صورت که آن را زیر زانوی خود قرار داده و بعد از این مرحله عضله چهار سر ران تان را سفت کنید و یا به اصطلاح جمع کنید، به طوری که زانوها و پاشنه پا از روی زمین بلند شود. ران در این حالت باید روی استوانه قرار بگیرد و در همان حالت ۵ ثانیه باقی بمانید و بعد به آرامی می توانید پاشنه را دوباره پایین بیاورید. این حرکت را می‌ توانید ۲۰ بار انجام دهید.
6. بالا آوردن پا در حالت کشیده: در حالی که بر روی زمین دراز کشیده اید، چهار سر ران خود را سفت کرده و به آرامی پایتان را ۳۰ سانتی متر از زمین جدا کنید، یعنی به سمت بالا بیاورید و در این حالت پنج ثانیه بمانید، می توانید این حرکت را ۲۰ بار در طول روز انجام دهید.
7. تمرین صاف کردن مفاصل: برای انجام این تمرین باید، بر روی زمین دراز کشیده و سعی کنید، عضلات باسن خود را سفت کرده و پاشنه پاهایتان را به آرامی بر روی زمین فشرده و تیغه شانه هایتان را به سمت عقب کشیده تا به هم نزدیک شوند. دست هایتان را نیز به زمین فشار دهید و بعد از آن سعی کنید به آرامی باسنتان را از روی زمین جدا کنید، در این حالت منقبض ۵ ثانیه باقی بمانید. می توانید این حرکت را ۱۰ تا ۲۰ بار در طول روز انجام دهید.
8. ربع اسکات: برای این که بتوانید این حرکت را انجام دهید، باید از یک صندلی به عنوان حفظ تعادل خود استفاده کنید. برای انجام این حرکت ابتدا صاف ایستاده، دست های خود را بر روی صندلی تکیه دهید و به صورت اسکات پایین بروید، یعنی زانوهای تان باید یک چهارم اسکات خم شود و سپس دوباره به آرامی خود را صاف کنید.
9. بالا آوردن پا از کنار: برای انجام این ورزش شما به یک وسیله احتیاج دارید تا بتوانید تعادل خود را حفظ کنید به طور مثال می توانید از دیوار و یا صندلی استفاده کنید. در ابتدا به صورت ایستاده دست های خود را به دیوار یا صندلی تکیه می دهید و سعی می کنید، پای آسیب دیده را که به صورت صاف است به سمت کنار بدن خود بالا بیاورید. در این حالت ۵ ثانیه باقی بمانید و دوباره پا را در کنار پای دیگر قرار دهید و پایین بیاورید این حرکت را می‌ توانید ۲۰ بار در طول روز انجام دهید.
10. بالا آوردن پا از جلو و پشت: برای این حرکت می توانید از یک تکیه گاه استفاده کنید. به صورت ایستاده قرار بگیرید، دست های خود را بر روی صندلی یا یک دیوار تکیه دهید، پای جراحی شده را اول جلو و به سمت بالا هدایت کنید، اجازه دهید تا زانوهای تان کمی خم شود در این وضعیت ۳ ثانیه باقی بمانید و بعد پای خود را پایین بیاورید، هنگامی که این مرحله تمام شد، می توانید این بار پای خود را به سمت عقب ببرید و سعی کنید زانویتان را صاف نگه دارید در این وضعیت 3 ثانیه باقی بمانید و سپس پا را دوباره پایین بیاورید.

مراقبت های بعد از جراحی تعویض مفصل لگن

بیماران پس از عمل جراحی باید موارد زیر را رعایت کنند:

1. استراحت کردن و خوابیدن
   افرادی که عمل جراحی را انجام می دهند، باید تا ۶ هفته هنگام استراحت بر روی پهلوی که سالم است دراز کشیده و یک بالش را بین پاهای خود قرار داده و یک بالش دیگر برای بالا نگه داشتن پا و مچ پا استفاده کنند.
2. بالا رفتن از پلکان
   بیماران می توانند با کمک متخصص فیزیوتراپی روش صحیح بالا و پایین رفتن از پله ها را با کمک نرده یا عصا آموزش ببینند.
3. استحمام
   بیماران باید سعی کنند در هنگام استحمام پای آسیب دیده را کاملاً پوشانده تا آب به داخل آن نفوذ نکند و هنگام استحمام بهتر است بر روی صندلی مخصوص حمام قرار گرفته و از دوش تلفنی برای شستشو استفاده کنند.
4. تغذیه و ورزش
   بهتر است بیماران از یک متخصص تغذیه، برنامه غذایی تهیه کنند و همچنین با کمک متخصص فیزیوتراپ ورزش های مناسب را آموزش ببینند.

عوارض عمل جراحی تعویض مفصل لگن

انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن در بیشتر مواقع کاملا موفقیت آمیز است، ولی در برخی از موارد امکان دارد بیماران دچار عارضه های سطحی و یا عمقی شوند. ما، در زیر مهمترین عوارضی که احتمال دارد بعد از تعویض مفصل ران برای بیمار ایجاد شود را به اختصار نام برده و توضیح می دهیم:

1. دررفتگی مفصل زانو: امکان دارد این مشکل در چند هفته اول بعد از عمل و یا با گذشته سال ها ایجاد شود.
2. عفونت محل جراحی: بعضی از بیماران پس از عمل جراحی به عفونت مبتلا می ‌شوند که در این گونه مواقع این بیماران دوباره باید عمل جراحی شوند.
3. لق شدن محل مفصل مصنوعی: احتمال لق شدن محل مفصل مصنوعی در انجام این عمل بسیار شایع است.
4. ساییده شدن مفصل مصنوعی: بعد از انجام عمل، کاسه پلی اتیلن امکان دارد دچار ساییدگی شود.
5. استئولیز (خرد شدن استخوان در اطراف مفصل): در بیشتر مواقع این عارضه بدون درد می باشد، ولی امکان دارد بعد از عمل جراحی بیمار با این مشکل مواجه شود.
6. تغییر طول پا: پس از عمل جراحی ممکن است پایی که جراحی شده مقداری بلندتر و یا کوتاه تر از پای دیگر شود.
7. آمبولی (لخته شدن خون): در بعضی از مواقع خون در پا لخته شده و فرد به مشکل جدی برخورد می کند. پس از مشاهده کردن چنین عوارضی حتماً باید به پزشک مراجعه کنید.
8. درد مفصل مصنوعی: امکان دارد با عفونت مفصل مصنوعی بیمار به درد شدیدی مبتلا شود و این درد به سمت ستون فقرات انتشار پیدا کند.
9. پیاده روی: بیماران پس از عمل جراحی برای راه رفتن حتماً باید از واکر یا چوب زیر بغل کمک بگیرند.

سوالات متداول جراحی تعویض مفصل لگن

1. آیا جراحی تعویض مفصل زانو و لگن با خونریزی زیادی همراه است؟

   انجام این عمل جراحی با خونریزی زیادی همراه نیست، ولی گاهی امکان دارد، بیماران بعد از انجام عمل جراحی به تزریق خون احتیاج پیدا کنند.

2. زمان عمل جراحی تعویض مفصل لگن چقدر است؟

   در کل باید بگوییم زمان انجام عمل جراحی یک ساعت و نیم می باشد، ولی بعد از پایان عمل بیمار باید سه ساعت در ریکاوری باقی بماند تا پزشکان بتوانند وضعیت کلی بیمار را بررسی کنند.